Hệ sinh thái Layer2 trên Ethereum khởi chạy mainnet như Arbitrum, Optimism, MetisDao, ZkSync... đã tạo nên được tiếng vang lớn trong cộng đồng crypto. Ở giữa hàng loạt giải pháp mở rộng, Zero-knowledge proof được nhận xét là giải pháp tổng hợp tốt nhất trong thời gian dài nhờ những điểm mạnh về quy mô, bảo mật và phi tập trung- những yếu tố được thừa hưởng từ những đặc tính của Ethereum. StarkWare là một trong những dự án phát triển giải pháp mở rộng trên Layer2 nhờ việc áp dụng công nghệ Zk-rollups, đã nhận được nhiều sự quan tâm từ cộng đồng trong thời gian gần đây. Trong bài viết này, mình sẽ cùng anh em bàn về Starkware và mình sẽ chỉ ra những điểm sáng của dự án và tiềm năng của Zk-rollups.

Vitalik Buterin (2021) đã đưa ra nhận xét về tổng hợp “Tổng quan, view cá nhân của tôi là trong ngắn hạn, Optimistic rollups có vẻ như chiếm ưu thế trong mục đích chung tính toán EVM và Zk Rollups có vẻ như thắng trong các giao dịch chi trả cơ bản, trao đổi và một số áp thực tiễn trong trường hợp nhất định, NHƯNG trong trung hạn và dài hạn ZK Rollups sẽ chiến thắng mọi mặt trận nhờ vào sự tiến bộ của công nghệ ZK-SNARK”

1. Starkware là gì ?

StarkWare Industries Ltd là công ty công nghệ blockchain có trụ sở ở Israel, được thành lập 2018, tập trung phát triển công nghệ ZK-Rollups và phát triển các sản phẩm để giải quyết các thử thách của mạng Ethereum. Bên cạnh công nghệ hạ tầng, công ty có 2 sản phẩm là StarkEx và StarkNet đang khai thác trên Layer2 của Ethereum để phát triển hệ sinh thái.

Mục tiêu của StarkWare là mở khóa tiềm năng thực sự của công nghệ Blockchain. Trong khi tiền mã hóa đã thu hút sự chú ý của cộng đồng trong thời gian gần đây, công nghệ blockchain như Ethereum bị hạn chế bởi chi phí cao và giới hạn dữ liệu khả dụng.

StakeWare cung cấp

• Khả năng mở rộng và bảo mật cho blockchain Ethereum
• Quá trình xác nhận blockchain nhanh và đáng tin cậy
• Chi phá gas rẻ nhất trên mạng Ethereum

Do đó StarkWare giải quyết được trilemma của Ethereum : Scalability- Compatibility- Security

Đặc điểm của Starknet

• ERC token chuyển trong nội 10p ở trên L1 ( 156 token được hỗ trợ )
• Chi phí transaction ( ~ 0.2$ ) với tối đa 3000TPS
• Bảo mật trọn vẹn L1 thông qua dữ liệu on-chain
• L1-L2 tương tác
• Hỗ trợ hợp đồng thông minh với tính toán chung
• Hợp đồng thông minh có thể tương tác với nhau, với khả năng hợp nhất

2. Công nghệ của Starkware

• ZK-STARK ( Zero-Knowledge Scalable Transparent Arguments of Knowledge ) là công nghệ cốt lõi của StarkWare
• Stark là bằng chứng mật mã hạng nhẹ được tạo ra và chứng thực trước khi gửi trên chuỗi
• Validium : các giao dịch được xử lí ngoài chuỗi trên sidechain StarkEx thay vì trên chuỗi như các thực thi L2 khác
• Volition : Người dùng có thể thực hiện các giao dịch bằng cách sử dụng Validium hoặc Rollups, tùy thuộc vào yêu cầu bảo mật và phí gas

3. Sản phẩm của StarkWare

• StarkEx là một phiên bản được tuỳ chỉnh lại của StarkNet để phục vụ cho Trading (còn được xem là Specific L2) được sử dụng bởi dYdX, ImmutableX, Rhino và nhiều đối tác khác. Hầu hết các giao thức được xây dựng trên L2 này, đang cung cấp khối lượng và các giao dịch thật.
• StarkNet là một L2 Zk-rollup phi tập trung được xây dựng trên STARK. các lớp thực thiện các giao dịch trong khi mở rộng quy mô bảo mật của Ethereum. Các nhà phát triển của STARK có thể tạo ra và vận hành các hợp đồng thông minh trên StarkNet. Đồng thời cho phép tạo ra các Constellation của Dapps. StarkNet đang phát triển EVM.
• Ngôn ngữ lập trình trên StarkNet là Cairo (ngôn ngữ mới, khó tiếp cận cho dev). StarkWare đã sử dụng WARP, WARP cho phép chuyển đổi từ EVM sang Cairo một cách dễ dàng bước đầu giúp giải quyết vấn đề tương thích EVM cho StarkWare.
• SHARP (Share Prover) là một hệ thống cho phép chia sẻ chi phí xác thực các giao dịch nên các giao dịch trên mạng chính StarkNet rẻ hơn rất nhiều so với Ethereum.
• Veedo là dịch vụ cung cấp trustless randomness. Tính ngẫu nhiên dựa trên dịch vụ Chức năng trễ có thể được xác minh trên Stark ( STARK-based Verifiable Delay Function (VDF) service ). Các trường hợp sử dụng của VeeDo bao gồm :
  • Tính ngẫu nhiên trong Gaming, lựa chọn người dẫn đầu trong giao thức PoS
  • Time- click cho các cuộc đấu gia niêm yết giá thầy, hoán đổi công bằng, và tránh được hiện tượng front- running

Trong thời gian gần đây StarkWare giới thiệu ý tưởng về mở rộng phân lớp (fractal scaling), có nghĩa là sẽ chia L2 StarkNet thành 2 lớp khác nhau để sửs dụng bảo mật từ lớp 1 (Ethereum), cải thiện tính riêng tư và có khả năng siêu mở rộng. Layer 3 trên StarkNet sẽ đóng vai trò như là một lớp dành riêng cho việc ứng dụng để giảm chi phí xuống khoảng một triệu lần so với L1. Cách tiếp cận này khiến Ethereum trở thành blockchain duy nhất giải quyết được vấn đề của blockchain trilemma: Khả năng mở rộng, Sự phi tập trung và Tính bảo mật. Layer 3 của StarkWare là Layer 2 của Layer 2 chính vì concept có phần đơn giản hơn nên StarkWare có thể triển khai lên cả Layer 4. Layer 3 sẽ có sự kết nối với L2 cũng giống như sự kết nối giữa L2 với L1. StarkWare sẽ xây dựng L3 trên nền tảng StarkNet L2 để cung cấp “giải pháp siêu mở rộng quy mô” giúp tiếp tục giảm phí mạng Ethereum hơn nữa. L3 hứa hẹn khả năng mở rộng siêu cao, kiểm soát tốt hơn các Stack cho các nhu cầu khác nhau và quyền riêng tư, đồng thời duy trì các đảm bảo an ninh do Ethereum cung cấp (L1).

4. Đội ngũ và nhà cố vấn

4.1. Team

• Nhà khoa học chính : Giáo sư Eli Ben-Sasson ( Technion- Viện công nghệ Israel, nhà khoa học đồng sáng lập Zcash )
• Nhà khoa học chính: Giáo sư Alessandro Chiesa ( UC Bearkeley, nhà khoa học đồng sáng lập Zcash)
• CEO : Uri Kolodny
• Kiến trúc sư trưởng : Michael Riabzev ( Tiến Sĩ nghiên cứu tại Technion )

4.2. Advisors

• Các cố vấn khoa học

• Các cố vấn khác

5. Các nhà đầu tư và Đối tác

Các vòng gọi vốn:

• Electric Coin, Bitmain, and Polychain đã đầu tư vào StarkWare $6M vào tháng 5/2018
• Series A: vào tháng 12/2018, một giao dịch đầu tư trị giá $30.5M được dẫn đầu bởi ConsenSys, Dragonfly Capital, Multicoin, Pantera and Sequoia đã được kí kết nửa năm sau khi vòng hạt giống kết thúc. Khoản tài trợ đợt 3 trong năm 2018-2019: $4M + 6000 ETH tùy thuộc vào độ hiệu quả của dự án
• Series B: vào tháng 6/2021, Công ty đã huy động được $75M từ các nhà đầu tư bao gồm Paradigm, Alameda, Founders Fund, Pantera, Sequoia, và Three Arrows Capital.
• Series C: vào tháng 11/2021, Khoảng đầu tư trị giá $50tr đã góp phần đưa giá trị của StarkWare ở vượt mức $2 tỉ đô. Sequoia, Alameda Research, Founders Fund, Paradigm, Three Arrows Capita đều đã đầu tư. StarkWare đang thực hiện một đợt gây quỹ khác, dự kiến khoảng $100tr và khoản tài trợ mới sẽ tăng gấp 3 lần định giá của công ty ở mức $8 tỉ.

6. Tokenomic

Updating...

7. Roadmap

StarkWare đã đạt được thành tựu bước đầu: khả năng sử dụng. Điều này đồng nghĩa họ đã cung cấp tính toán chung (general compuation) như là Ethereum. Họ đang chuyển sang giai đoạn 2 của kế hoạch (2/3 giai đoạn): hiệu suất, tập trung vào thông lượng (throughput), chi phí và độ trễ. Giai đoạn cuối cùng là tính phi tập trung.

StarkNet hoàn chỉnh là một mạng hoàn toàn phi tập trung, hoàn chỉnh với các cơ chế quản trị và bầu cử lãnh đạo.

Để giải quyết vấn đề nan giải trong chuỗi khối, Starknet đang phát triển rộng lớn sau khi hoàn thành giai đoạn đầu tiên - Planets và giai đoạn Constellations.

Họ đang xây dựng StarkNet trong 4 giai đoạn:

• Giai đoạn 0: Foundation (đã hoàn thành)

Ngôn ngữ phát triển: Cairo dev language, StarkEx, STARK software stack

• Giai đoạn 1: Planets

Bản tổng hợp ứng dụng đơn - Cơ chế cần thiết để tạo bằng chứng STARK, tương tác với L1 của Ethereum, Quản lí cân bằng của người dùng L2

• Giai đoạn 2: Constellations

Tổng hợp nhiều ứng dụng, StarkNet sẽ là một bộ khung đầy đủ chức năng để chạy nhiều ứng dụng bất kì (business logic), với mỗi phiên bản được điều hành bởi một bên khai thác duy nhất.

• Giai đoạn 3: Universe

Bản tổng hợp phi tập trung - phân quyền hoạt động của Starknet

• Kiểm toán (Audit)

StarkWare tập trung vào cách mà họ thiết kế cơ chế nâng cấp hợp đồng thông minh để đảm bảo rằng StarkEx vẫn là một công cụ có khả năng mở rộng tự bảo quản mọi lúc.

8. Tài nguyên dự án

• Twitter: https://twitter.com/StarkWareLtd
• Discord: discord.gg/uJ9HZTUk2Y
• Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCnDWguR8mE2oDBsjhQkgbvg
• Medium: https://medium.com/starkware

9. Tổng kết

StarkWare là công ty đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ zK-knowledge, giúp đảm bảo trải nghiệm người dùng an toàn, nhanh chóng và liền mạch trên Ethereum. Họ hỗ trợ một loạt các chế độ cung cấp dữ liệu. Hơn nữa, các giải pháp họ cung cấp cùng một mức chi phí cận biên thấp cho mỗi giao dịch cho tất cả các ứng dụng, bất kể quy mô nào.